Het Houtmansplantsoen is een park in de binnenstad van Gouda.

Het park werd vanaf 1830 aangelegd, toen er ruimte ontstond langs de singels door de afbraak van de stadsmuren. Aanvankelijk bestond het park uit een smalle groenstrook langs de stadssingel. In de tweede helft van de negentiende eeuw werd de singel verbreed en in werd een deel van het park, vanwege de aanleg van een stoomgemaal in 1856, vergraven. In 1893 werd het park uitgebreid met de achtertuin van het huis van burgemeester Van Bergen IJzendoorn aan de Oosthaven.

In 1898 kreeg het haar huidige naam. Ter hoogte van het huidige park lag vroeger een deel van de stadsomwalling. Nog langer geleden bevond zich deels op het gebied van het huidige plantsoen het Kasteel van Gouda.

Het park is vernoemd naar Cornelis en Frederik de Houtman, die in 1595 met de eerste Nederlandse expeditie naar Oost-Indië voeren. Het monument voor deze twee broers werd in 1880 in Gouda onthuld ter herinnering aan de ondernemerszin en koopmansgeest van de gebroeders de Houtman en hebben het opschrift:
“aan de gebroeders Cornelis en Frederik de Houtman, inboorlingen en burgers van Gouda…grondleggers van het verbond van Nederland met Insulinde.”

Het gedenkteken heeft de vorm van een afgeknotte obelisk. Aan de vier zijden zijn koperen boegdelen van de scheepjes bevestigd met de namen van de schepen waarmee destijds de eerste verre Nederlandse zeereis naar Oost Indië gemaakt werd. De vier koperen scheepsboegen werden begin november 2011 gestolen , maar zijn inmiddels weer in ere hersteld. Andere gedenktekens zijn er voor burgemeester Van Bergen IJzendoorn en ter ere van de kroning van koningin Wilhelmina. Verder bevindt zich in het park een muziekkoepel, gebouwd in 1898 naar een ontwerp uit 1893, en ligt aan de rand de korenmolen ’t Slot. Het Houtmansplantsoen is, evenals de muziektent en enkele gedenktekens in het park, ingeschreven in het rijksmonumentenregister.

(bron: wikipedia)

De gebroeders de Houtman, twee vooraanstaande Nederlandse zeevaarders.

Cornelis en Frederick de Houtman zijn beide in Gouda geboren. Cornelis in 1565 en Frederick in 1571. Zij zijn zonen van bierbrouwer Pieter Jacobszoon de Houtman, die lid was van de Goudse vroedschap (B & W van die tijd) en kapitein van de Goudse schutterij. De broers waren in de 16^eeeuw belangrijke Nederlandse zeevaarders. Zij voeren op 2 april 1595 met een Nederlandse expeditie, vanaf Texel naar Oost-Indië. Deze reis staat bekend als de ‘Eerste Schipvaart’. Hun hoofddoel was specerijen, vooral peper in te kopen. Er voeren totaal 249 bemanningsleden mee, verspreid over vier schepen. Bij terugkomst in Holland in augustus 1597 waren minder dan honderd bemanningsleden in leven.

In 1598 gingen de broers met twee schepen opnieuw naar Indië. In Atjeh werden ze op 21 juni 1599 plechtig ontvangen door de sultan. Op een van hun bezoeken werdenze zelfs begeleid door een stoet olifanten.

Op 1 september echter kwamen veel zwaarbewapende soldaten aan boord. Zij verdoofden een deel van de bemanning en vielen de Nederlanders aan. Hierbij kwam Cornelis de Houtman om het leven. Frederick werd toen enkele jaren gevangen gehouden, totdat hij kon worden vrijgekocht.

(bron: Historische Vereniging die Goude).